Atalık tohum nedir?
Atalık tohumlar, uzun süredir (bazı tanımlara göre en az 1951'den önce) yetiştirilen eski ve çeşitli açık tozlaşan bitkilerin tohumlarıdır. Atalık kelimesi, tohumların genlerinin çok istikrarlı olduğu anlamına gelir.
Büyüme açısından, atalık tohumla normal tohum arasında fark yoktur. Atalık tohumlar, çok uzun süredir ekili olan ve açık tozlaşan (hibrit olmayan) bitki çeşitlerinin tohumlarıdır. Ancak farklı aromalar veya renkler gibi bazı benzersiz özelliklere sahip olma eğilimleri vardır.
Atalık tohumlar normal tohumlar gibi büyür ancak geçmişleri göz önünde bulundurulduğunda farklı kategorilendirilirler. Örneğin, bir atalık tohum satın alırsanız aldığınız bitkinin tohumları korunmuş ve nesiller boyu aktarılmış olduğundan “Atalık” olarak isimlendirilir.
Çoğu modern bitki çeşidi hastalıklara dayanıklılık, tekdüzelik ve raf ömrü için üretilir ancak genellikle lezzetinden ödün verir. Bu nedenle, örneğin atalık domatesler, mağazadan satın alınan domatesle karşılaştırıldığında tuzlu, tatlı ve hatta dumansı tatlara sahiplerdir.
Bir bitki doğru ürediğinde ya da türü doğru olduğunda, kendi kendine tozlaşan veya aynı çeşitlilikle tozlaştığında her zaman aynı türde tohumlar üreteceğinin anlamına gelir. Bu onu açık tozlaşan (polinasyonlu) tohum yapar.
Birbiriyle iki farklı çeşit çaprazlanırsa sonuç hibrit olur ve bitki her iki ebeveynin farklı karakteristiklerine sahip olur. Hibrit tohumlar genellikle ilk nesle karşılık gelen F1 olarak etiketlenir. Tüm F1 hibritleri aynı özelliklere sahip olacaktır.
GDO’luların aksine hibrit tohumların genlerinin hepsi aynı türden veya açık ve çapraz tozlaşarak geçebilen çok yakından ilgili bitki türlerinden gelir.
Örneğin, bir Meksika biberi ve bir Tay biberi ekip tozlaştırıyorsanız, F1 tohumlarını olgun Meksika biberinden saklayın ve gelecek yıl ekin, bitkiler bir tay biberi ile bir Meksika biberi (genellikle Tay biberi şeklinde ama parlak ve yağlı) arasında bir karışım gibi görünür ve acılığı da bir Meksika biberi ile bir Tay biberi arasındadır.
Ancak bu hibritlerden tohumları saklıyorsanız, elde edeceğiniz tohumlar sürekli olarak aynı bitkiyi vermez. Bu F2 tohumları farklı özelliklere sahip farklı bitkilere dönüşecektir; bazıları F1 melezi gibi, bazıları ebeveynler gibi ve bazıları da benzersiz bir özellik karışımıyla ortaya çıkacaktır. Bu, yeni bir açık polen çeşidi geliştirmek için değerlidir. Diğer yandan, tohumları gerçekten kurtaramayacağınız için F1 hibritleriyle uğraşmak zor olabilir ve atalık sebzeler genellikle daha iyi lezzete sahiptir.
Atalık tohumların yetiştirilmesi hibritler kadar kolaydır ve bazı atalık tohumlar belirli ortamlara uyarlanabilir ve en üretken hibritlere bile kıyasla ortama daha adapte olmuştur.
Tüm açık tozlaşan ve atalık tohumlar önümüzdeki yıl saklanıp yeniden ekilebilir. Aynı alanda birden fazla çeşit bitki büyütürseniz çapraz tozlaşma ihtimali vardır. Kendiliğinden tozlaşan meyve ve sebzeler, meyvelerin büyümeye başladığı görülene kadar çiçeklerin üzerine küçük bir ağ veya kağıt torba geçirerek izole edilebilir.
Ne yazık ki bir tohumun sadece bakarak ya da yetiştirerek atalık olup olmadığını anlamanın bir yolu yoktur. Bir tohumun atalık olup olmadığını doğrulamanın tek yolu, çeşidini ve ilk kez sunulduğunda türünü kontrol etmektir.
Hibrit tohumlar GDO’lu değildir. Hibrit tohumlar geleneksel üreme teknikleri tarafından geliştirilmiştir. Doğal çapraz tozlaşma ile doğada bile şekillenebilirler. Diğer yandan GDO’lu tohumlar, tohumların içindeki genlerin bitkide belirli bir özelliği sağlamak için doğrudan manipüle edilmesini (eklenmesini veya silinmesini) içeren genetik mühendislik ile oluşturulur.
GDO’lu gıdaların sağlık üzerindeki olumsuz etkileriyle ilgili başlıca kaygıların antibiyotik direnç, toksisite ve alerjenliğin aktarılmasıyla ilgili olduğu bilinmektedir.
Ayrıca, tohumların patentlenmesi de son zamanlarda gündeme gelen bir konudur. Yaklaşık 7 şirket dünyadaki ticari olarak temin edilebilen tohumların neredeyse tümünün patentini almış durumdadır ve üretilen GDO’lu gıdalar da ilaçlara dayanıklı olacak şekilde tasarlanmaktadır.
Gelecek yıl bahçeye ekmek gibi kısa süreli depolama için tohum haznesini serin, karanlık ve nemsiz bir ortamda saklamak yeterlidir. Bu şekilde saklanan atalık tohumlar 3-5 yıl dayanır. Daha uzun süre saklamak için haznenin buzdolabına koyulmasıyla tohumlar 10-15 yıl boyunca dayanabilir.
Ayrıca, artık birçok kamusal kütüphanede bahçenizde yetiştirmek için ücretsiz atalık tohumlarını alabileceğiniz tohum kütüphaneleri bulunmaktadır. Sadece hasat sırasında tohumların bir kısmını saklamanız ve tohum kitaplığına geri getirmeniz istenir.
